Indrukwekkende avond over een stad die reert

Met een opvoering van ‘Braand’ gaat vanavond al het streektaalfestival Eikoerei van start. Dit voorjaar maakten de Taelkrink en de Stichting Vrienden van Oud-Genemuiden indruk met het verhaal over de allesverwoestende stadsbrand in Genemuiden. Biddag 1868 ‘reerde’ Genemuiden en die tranen bleven nog lang stromen. Aanrader om vanavond naar het Hervormd Centrum te gaan. Onderstaand een verslag van de opvoering in maart.

Aan het einde van zaterdagavond 11 maart brak brand uit bij Bakker Gerrits van Dijk. Voordat Genemuiden het door had, grepen de vlammen zeker twintig woningen. De brand was overal en leidde tot paniek onder de bewoners. Ze vluchtten naar de haven en het Veerhuis, waar de gewonden en ontheemden werden opgevangen en verzorgd. Ook het gebouw bij de pont moest nat worden gehouden, omdat grote stukken vuur het veer bereikten. Sterker nog: zelfs in het Ambt Vollenhove vielen herinneringen aan de allesvernietigende brand neer.

Leden van de Taelkrink zetten de gruwelijke sfeer donderdagavond op indrukwekkende wijze neer. Ze kropen in de huid van burgemeester Hulst, dominee Leemans, de postbode en mevrouw Breman, die bijna haar maand oude zoontje Harm verloor. Die bracht ze in veiligheid bij een schipper in de haven, die vervolgens niet door had dat hij een baby moest verzorgen. Hij gooide het ‘pakketje’ in het ruim, waar moeder Breman later haar zoon leven terug vond. Harm Breman is de opa van de grondleggers van het huidige Breman-concern. Zo lang geleden is de ramp kortom nog niet.

De brand legde uiteindelijk 140 gebouwen en 39 hooibergen in de as, zeshonderd mensen raakten dakloos. Een enorm aantal, want Genemuiden had toen nog slechts ruim 2300 bewoners. Het nablussen duurde nog de hele maand maart. Een periode waarin Nederland zich ook ontfermde over het lot van het stadje. Overal werden inzamelingsacties gehouden, al sloeg het mededogen later enigszins om. In sommige media verschenen artikelen over de schuldvraag: Genemuiden zou slecht voorbereid zijn geweest op het vuur en ook niet erg open gestaan hebben voor hulp.

Ook in Genemuiden bogen mensen zich over de schuldvraag. De vingers, en meer, wezen naar bakker Van Dijk die het vuur zou hebben aangestoken. Tot die conclusie kwam justitie echter nooit. Van Dijk is vermoedelijk niet lang meer bakker geweest, want enige jaren later vulde hij als beroep ‘veehouder’ in toen hij in Wanneperveen het overlijden van een dochtertje meldde bij de burgerlijke stand. Genemuiden was nog lang in shock. De jaren naar de brand waren er regelmatig onlusten in de stad, onder meer toen de gemeente Het Weeshuis bouwde. Dat werd gezien als een prestigeproject in een tijd dat er wel andere zorgen leefden onder de bevolking.

Ergernis was er ook over het ramptoerisme. Ondernemers organiseerden zelfs ‘stoombootreizen’ naar de stad die zo ongenadig getroffen was door het vuur. Ook op zondag trokken ramptoeristen naar Genemuiden. Vreemde gezichten in de stad bleven komen. Honderden bouwvakkers uit het hele land hielpen bijvoorbeeld met de wederopbouw. Die ging wonderbaarlijk snel: al in mei zaten de eerste woningen weer onder dak en aan het einde van het jaar kon zelfs de gemeenteraad alweer vergaderen in het nieuwe stadhuis.

De herinneringen aan de vlammenzee bleef echter nog lang in de hoofden van de Genemuidenaren. De stad huilde. Hoe dat moet hebben gevoeld, maakten de leden van de Taelkrink donderdag knap duidelijk.