Veel animo voor restauratie orgel Grote kerk

Het speel- en registermechaniek. © Erik Eenkhoorn

Tijdens de Biestemerk werd er in de grote kerk door kerkrentmeester Jan Roetman en organist Erik Eenkhoorn uitleg gegeven over de lopende restauratie van het unieke Zwier van Dijkorgel. Bij een demomodel vertelde Roetman de werking van een orgel en boven vertelde Eenkhoorn over de geschiedenis en de huidige staat van het orgel en wat er nu precies gerestaureerd wordt.

Onder de orgel galerij staat het demo-orgeltje opgesteld. “We hebben hier vier verschillende soorten pijpen staan”, vertelt Roetman. “Een ‘labiaalpijp’, dat is de orgelpijp die je altijd ziet staan, een gedekte pijp, dat is dezelfde pijp als een labiaalpijp maar dan met een dekseltje erop, en een tongwerkje. Het geluid van een tongwerk wordt aangedreven doordat de wind tegen het tongetje aanblaast en daardoor gaat het tongetje trillen. Dit zorgt voor een trompetklank. De beker die erop zit maakt de klank sterker”.

Vervolgens haalt Roetman een klepje van het demomodel af en gaat verder: “Dit is de windlade waar alle wind doorheen komt. Door op een toets te drukken en een registerknop open te trekken gaat er wind uit het gaatje. Op het gaatje staat een orgelpijp en zo komt de wind in de pijp waardoor er geluid uit komt. Je kunt het vergelijken met een blokfluit”.

Eenmaal boven bij het Zwier van Dijkorgel gekomen laat Eenkhoorn de binnenkant van het orgel zien. Wat we beneden in het klein zagen zien we hier in het groot. In de kast zijn allemaal mechanieken te zien die door de toetsen worden aangedreven. Druk je op een toets, zet de organist een mechaniek in werking die boven naar het orgel loopt, of onder de organist door naar de kast achter de organist (rugwerk). Maar dan hoor je nog geen toon. Een bezoeker merkt op: “Maar die meneer beneden zei dat er dan een schuifje open moet”. Vervolgens legde Eenkhoorn uit dat dat schuifje een register is en dat je die bedient door aan de uittrekknoppen links en rechts van het orgel te trekken. Hoe meer knoppen je uittrekt, hoe harder het volume.

“Waarom duurt die restauratie zo lang”? , vraagt één van de bezoekers terwijl hij boven staat te kijken. Eenkhoorn vertelt: “Dat komt doordat er meer dan 1600 orgelpijpen in het orgel staan. Deze pijpen worden op dit moment allemaal schoongemaakt en daarna komen ze in januari weer terug. Maar dan komt de grootste klus: De her-intonatie. De her-intonatie is nodig omdat door vorige restauraties met ieder hun eigen visie er als het ware twee orgels bij zijn gekomen en er nu als het ware drie orgels in één orgel staat. Dit gaan ze door middel van de her-intonatie tot één geheel maken. Dat kan worden gedaan door een stukje van de pijp af te vijlen of door het spleetje in de pijp wat groter of kleiner te maken en dat met meer dan 1600 pijpen. Dit is een tijdrovende klus.”

Ook mensen uit de orgelwereld kwamen naar Genemuiden om het orgel te bekijken. “Dat Reil het doet is een goede zaak, die hebben er goede kijk op”, zegt een van de bezoekers, “die hebben immers ook het koororgel in de Bovenkerk gemaakt en het orgel van de Oude kerk in Amsterdam gerestaureerd.”

* foto’s zijn eerder deze maand gemaakt.