Herinneringen van een schoolmeester (7)

Als hij op een morgen het leesproces in groep 3 een poosje volgt, dwalen zijn gedachten af naar ruim een halve eeuw terug. Hij gaat naar de eerste klas (een foto van toen telt veertig kinderen). Juf Stolte drukt hem een geel bijwijsstokje in de hand en leert hem lezen. De eerste boekjes die hij uit de klassenbieb leent gaan over de apentweeling Tup en Joep. Hij kan de sensatie die ze in zijn kinderziel teweeg brachten nog oproepen. Al gauw stuurt moeder hem met een stuiver naar ‘Neem en lees’, een bibliotheek van de bevindelijke kerken, waar hij de complete jeugdafdeling verslindt van Sibe van Aangium tot Hugo Kingmans. In de puberteit verlegt hij zijn grenzen naar de godloze lectuur van de openbare bieb, maar wat hij ook leest, de toekomst is nooit meer wat het geweest is.

Tegenwoordig hoeft geen kind zich in de klas te vervelen met alle extra toegevoegde leermiddelen. Dat was een halve eeuw geleden wel anders. Meester Verhoef van de School met de Bijbel aan het Scheepsbouwplein in Alblasserdam bedacht echter oplossingen om zijn vlugge leerlingen te behoeden voor gapende verveling. Een reciteerschrift aanleggen bijvoorbeeld. Op de rechterbladzijde mocht je in schoonschrift een gedicht schrijven en uit het hoofd leren uiteraard (Neem Hollands boer zijn guldens af, zijn centen en vierduiten, dan houdt hij nog zijn vette klei en staat erop te fluiten) en aan de linkerkant moest je dan een tekening maken. Voor rekenen had de meester op de vloeistofduplicator, de voorloper van de stencilmachine, extra opgaven gemaakt. Met hele getallen, gemengde getallen en breuken, boven en onder de streep, waarop je meneer Van Dalen moest loslaten, die op antwoord wachtte. Heerlijk! De meester regeerde de zesde klas vanaf zijn troon, een hoge katheder. Op een wandelingetje door de klas betrapte je hem zelden. Maar hij rekende nog wel zelf de salarissen van zijn personeel uit!

Theo Thijssen, jarenlang schoolmeester, is de auteur van ‘De gelukkige klas’. Hij schrijft over zijn groep als een organisme, een sociale eenheid. Je kunt ze plagen, vleien, laten lachen, beven, een klas heeft een eigen ziel. Meester Staal legt op een morgen de tiendelige breuken uit en ’s avonds schrijft hij in zijn dagboek: ‘Leentje Roos is er heilig van overtuigd dat er maar één domheid in het hele leven bestaat. Dat is de komma’s niet recht onder elkaar zetten. En aangezien Leentje zich voor deze domheid, sinds zijn uitleg, veilig weet, kan het leven voor haar geen zwarigheden meer brengen’.

Als hij aan het eind van deze nostalgische werkdag thuis een cantate van Bach op de draaitafel legt, veert hij op bij de tekst van een wonderschone aria: Auch mit gedämpften, schwachen Stimmen verkündigt man der Lehrer Preis. Als de protestant christelijke schoolleidersorganisatie ooit ter ziele gaat, moge dan de blaaskapel als afscheid deze ingeving van de grote meester ten gehore brengen.

Gerrit van Houwelingen