Terug in de tijd met Dirk Onderweegs

Dirk Onderweegs was vanaf 1947 maar liefst 26 jaar gemeentesecretaris van Genemuiden. Als ambtenaar van de burgerlijke stand ’trouwde’ hij ook veel Genemuidenaren. Wout van Olst kreeg een boekje in zijn bezit dat Onderweegs ooit schreef. Daarin vertelt hij aan een fictieve Genemuidenaar (die terug is van een paar jaar Verenigde Staten) hoe het tapijtstadje veranderde tussen 1945 en 1952. Het boekje blikt op een bijzondere manier terug op de recente geschiedenis van Genemuiden. Wout van Olst publiceert de komende tijd op Genemuiden Actueel uit het boekje. Deel 1 gaat over de ‘nieuwe pont’.

“Welkom, mr. Bones, op Genemuider grond”. Met deze woorden begroette ik op een zonnige januarimorgen van dit jaar een oud-ingezetene, die kort na de bevrijding kans had gezien passage naar Amerika te krijgen, om te trachten in dat land van “melk en honing” een bescheiden deel te bemachtigen van de aldaar rijkelijk vloeiende nectar.

“Well, antwoordde de aangesprokene, nog met een sterk Amerikaanse klank, het doet mij genoegen na zoveel jaren weer in mijn geboortestad terug te zijn. Al heeft men ook in de vreemde een nieuw vaderland gevonden, toch vergeet men nooit de grond, waar de wieg heeft gestaan en waar men als kind heeft gespeeld. En als het heimwee te machtig wordt en de lokkende roepstem van het verre vaderland tot over de oceanen heen weerklinkt, dan is daar steeds weer de geboortegrond, die zijn armen wijd uitbreidt om de zwerveling weder in liefde te ontvangen. Zo is het mij ook vergaan. Amerika heeft mij veel goeds geschonken, maar toch is Holland geen dag uit mijn gedachten geweest. Daar zorgen trouwens de couranten ook wel voor en niet te vergeten de radio. Het contact blijft bewaard.

Doch nu ik in de gelegenheid was een paar maanden vacantie te nemen, was ik gauw besloten een ticket naar Holland te nemen en dan in de eerste plaats Genemuiden weer te bezoeken. Hoewel ik hier geen familie meer heb. Al mijn naaste verwanten zijn uit deze gemeente vertrokken. Toen ik hier nog woonde, had ik wel eens de gedachte, dat de tijd hier aan het Zwartewater stilstond. We leefden toch lange tijd vrij geïsoleerd aan de noordzijde van de IJsseldelta. Doch voor ik met de bus van de NWH bij de Noorde aankwam, bemerkte ik reeds dat Genemuiden in de naoorlogse jaren deel heeft gehad aan de dynamiek  van de tijd.

De vele nieuwe fabrieksgebouwen trekken reeds van verre de aandacht, evenals de nieuwe woningcomplexen. Was ik dus hoopvol gestemd, bij het uitstappen aan de Noorde onderging ik de eerste teleurstelling van deze dag. De mooie bomenrij naar de pont was verdwenen. Genemuidens inrijlaan was er niet meer. Ten offer gevallen aan de brandstofnood, dacht ik. Doch bij de pont gekomen, was mijn downstemming eensklaps verdwenen. Als een trots zeekasteel kwam de nieuwe pont rustig aanglijden. Kijk, dacht ik, dat is een beeld van de vernieuwing, van de vooruitgang van Genemuiden. Welk een verschil met de oude pont! Wilt u mij iets van deze verandering vertellen? “

Veerpont

“Met genoegen” zei ik, “U kunt u nog wel herinneren, dat de oude pont al lang niet meer was berekend voor het moderne verkeer, met zijn steeds zwaardere tractie. Dadelijk na de bevrijding waren er reeds plannen voor een nieuwe pont ontworpen, doch daar bleef het bij, jammer genoeg. Er was toen een nieuwe pont met ingebouwde motor te krijgen voor een zestig tot tachtig duizend gulden. Dit bedrag werd toen echter te bezwarend gevonden zodat men bleef voortsukkelen met het oude ding.

Nadat in 1948 de Noord Westhoek een rechtstreekse autobusdienst van Genemuiden op Zwolle via Zwartsluis had geopend, kwam deze onderneming bij het gemeentebestuur met het verzoek het pontveer voor een zeker aantal jaren onderhands te mogen pachten. Na vele besprekingen nam de raad op 14 februari 1950 het besluit de exploitatie van het veer voor het tijdvak 1 mei 1950 tot 1 mei 1962 onderhands aan de N.V. vervoersmaatschappij “De Noord Westhoek” te verpachten, onder meer onder deze voorwaarde, dat de pachtster zo spoedig mogelijk voor eigen rekening een nieuwe pont zal aanschaffen en dat van de jaarlijkse winst 50% in een reservefonds voor vernieuwing en onderhoud zal worden gestort.

Door dit besluit werd de NWH pachtster met ingang van 1 mei 1950. Het heeft echter nog tot begin van deze maand geduurd alvorens de nieuwe pont officieel door de Commissaris der Koningin in gebruik kan worden gesteld. Naar verluidt moet deze pont een kleine 2 ton hebben gekost. Dit is zeker geen peuleschilletje, maar daarvoor hebben we dan nu ook een pont die haars gelijke in ons land niet heeft. De lengte bedraagt, zonder de klappen, 22 meter en de breedte van het rijdek 5 meter. Naast het rijdek is een afzonderlijk dek voor voetgangers en rijwielen aangebracht ter breedte van circa 1 ½ meter. Met een draagvermogen van 60 ton is zij in staat in één keer 4 grote autobussen of 8 gewone personenauto’s te vervoeren. Daarnaast is een kleine motorvletje aangeschaft voor het overzetten van voetgangers en fietsers.

Ja, er zijn hier nog altijd mensen die het betreuren dat er zo’n grote dure pont is gekomen omdat ze daardoor de kans verkeken achten op een vaste brug. Ik zeg echter maar: liever één goede pont in de vaart, dan één vaste brug in de lucht. Ongetwijfeld heeft een brug veel voor op een pont, doch ik ben van mening dat het Rijk of de Provincie er voorlopig wel niet aan toe zullen zijn om een zeer dure vaste brug te bouwen in een tertiair wagenplan. “Bij een nieuwe pont hoort eigenlijk ook een nieuw veerhuis,” merkte m’n Amerikaanse vriend op, want dit veerhuis heeft zijn beste tijd reeds lang achter zich.”

“Ook dat zal worden vernieuwd en vergroot” lichtte ik hem in. De gemeentearchitect heeft reeds een voorlopig plan klaar. Ik verwacht, dat het in dit jaar nog wel zal worden gebouwd”. ”U zou mij een genoegen doen, secretaris, als u met mij Genemuiden zou willen doorwandelen en onderwijl mij dan zou willen vertellen van wat er zo al in de laatste 5 jaren in deze plaats is voorgevallen. Zoals u weet heb ik geen tijd hier enige dagen te vertoeven, maar ik zou gaarne in kort bestek een overzicht krijgen van de plaats gehad hebbende veranderingen op allerlei gebied”. “Welnu, Mr. Bones, “gaf ik ten antwoord, ik wil gaarne uw gids zijn in deze voor u door en door bekende omgeving, volg maar. Dit zeggende sloegen wij op de Bult rechtsaf de Blokhuisweg in.

Wout van Olst