Eerste Genemuider melkfabriek kostte maar 20.000 gulden

20.000 gulden: de bouwkosten voor de eerste melkfabriek in Genemuiden in de jaren 1890. Als Gert-Jan Westhoff dat donderdagavond vertelt in ‘t Olde Staduus, komt er een klein beetje hilariteit in de zaal. Een nauwelijks voor te stellen bedrag.

Dat blijkt 30 jaar later bij een grote uitbouw wel anders. De kosten lopen dan op naar 170.000 gulden. Nog weer 30 jaar later blijken de kosten voor een verbouwing niet meer op te brengen. De fabriek sluit in 1963.

Er is dan heel wat gebeurd. Nadat Concordia, een particulier bedrijf, na vier jaar de handdoek in de ring gooit, starten Genemuider boeren in 1897 met hun eerste coöperatieve zuivelfabriek.

Die had eigenlijk moeten staan waar tegenwoordig de Maarten Lutherschool en de Havenstaete staan. Dat vond de gemeente, maar de boeren waar het er niet mee eens. Zij hadden de Oosterkaai op het oog, en zo geschiedde.

De melk werd daar verwerkt tot diverse zuivelproducten. Genemuidenaren gooien hoge ogen met hun kaas. “Er kwamen hoge kwalificaties en zilveren medailles”, vertelt Westhoff. De zuivelfabriek schreef meer geschiedenis.

“In 1906 werd er gevraagd of er behoefte was aan een telefoonlijn in Genemuiden”, zegt Westhoff. “De zuivelfabriek meldde zich als eerste en kreeg dus nummer 1.” Het was, met de 40 meter hoge schoorsteen, een bekende blikvanger voor het kleine stadje.

Sommige mensen hebben daar nog wel herinneringen aan, zeiden ze tegen Westhoff. “Voor de controle klauterde gewoon iemand naar boven, zonder zekering. Dat is nu ondenkbaar.” De ‘pijp’ werd in 1968 gesloopt. Weer klom er iemand naar boven, en wrikte de stenen los.

Er was destijds de verwachting dat er nog iets naar boven zou komen. Bij het leggen van de fundering was er namelijk een fles in de grond gestopt met daarin een brief met onder andere namen van het personeel. “Mensen hielden hun adem in, vooral toen het op het afbreken van de fundering aankwam. Maar de fles is tot op de dag van vandaag nooit naar boven gekomen.”

Westhoff vroeg bezoekers van zijn lezing om tastbare herinneringen aan de fabriek mee te nemen. Diverse boekjes, personeelsregisters, stempels en monsternemers kwamen naar boven. Het vaakst dook de botervloot op. Die werd in 1972 aan de leden uitgedeeld vanwege het 75-jarige bestaan van de zuivelvereniging.

Westhoff kreeg er twee, maar in de zaal bleken nog veel meer mensen zo’n vloot te hebben. “Ik gebruik hem nog elke dag”, meldt een bezoeker.

Ook briefjes van melkleveranties doken op. De zaal kan maar één ding concluderen. De melk bracht vroeger meer op dan nu. En toen was er ook nog gewoon Genemuider roomboter.