Stadswandeling met Gert-Jan Westhoff boeit van begin tot eind

Regelmatig trekt Gert-Jan Westhoff het oude centrum van Genemuiden door. Met achter hem aan een sliert mensen. Ze luisteren nieuwsgierig naar wat de stadsgids te vertellen heeft. Ook dinsdagmiddag kon Westhoff rekenen op een grote groep belangstellenden. Genemuiden Actueel liep met het gezelschap mee.

Onder de toren van de Grote Kerk verwelkomt de schoolmeester alle deelnemers van de stadswandeling. Nog voordat het programma begonnen is, begint Westhoff te vertellen over het carillon dat dertig meter hoger een werk van Bach laat horen: “Dat carillon kreeg de stad toen Genemuiden 700 jaar bestond van de plaatselijke ondernemers en winkeliers. Ik heb alle deuntjes opgenomen die op een dag zijn te horen en ze zijn op YouTube te beluisteren.”

Westhoff, onder meer uitgever van historische boeken, heeft sinds 2005 al honderden mensen wat bijgebracht over het verleden van de Tapijtstad. De Oudheidskamer wist hem bijna 20 jaar geleden te porren om een rondleiding te verzorgen en sindsdien loopt hij ieder jaar meerdere keren met gezelschappen door de stad. En ondanks dat veel historie door de stadsbrand van 1868 verloren is gegaan, blijft er nog voldoende te zien en te horen.

We beginnen de wandeling aan de Langestraat van het stadje ‘Navalia’. Want onder die naam komt Genemuiden in 1275 als eerste voor op de eeuwenoude documenten. “De stadsbrand, begonnen in de bakkerij op nummer 96, verwoestte een groot deel van deze straat. De brand was zo groot dat aan de overkant van het veer, bij De Noorde, nog vonken neerdwarrelden. Na de brand in 1868 zijn veel huizen nieuw gebouwd en daaraan herinneren nog enkele gevelstenen.” Aan de Kruisstraat is nog een steen te zien met daarin ‘JWB 1868’. De letters voor het jaartal ‘JWB’ verwijzen naar Jan Willem Blom, een schippersknecht die het leven aan boord zat was en volgens de overlevering bij Genemuiden van boord sprong om een baan aan de wal te na te jagen.

In het oude stadhuis waar nu foto Tuinman gevestigd is, vertelt Westhoff over de gevangenis die gevestigd is in de kelder van het roze gebouw. “Maar lang voordat deze gevangenis bestond, werd in Genemuiden de doodstraf uitgevoerd. Zo werd in 1602 een man onthoofd die valse munten had geslagen. Zijn hoofd werd nog enkele dagen ten toon gesteld nabij de Grote Kerk”, weet de gids te vertellen. De gevangenis aan de Langestraat deed overigens dienst als tijdelijk adres. Wie langer moest brommen, werd naar Kampen gebracht. De deur met het luikje waardoor water, brood en zeep kwam is nu te bewonderen in de oudheidskamer. De groep neemt een kijkje in de gevangeniskelder die nu dienstdoet als opslaglocatie van het reisbureau.

We lopen verder de Langestraat in en Westhoff wijst naar de voormalige dokterswoning op nummer 66: “Dit huis behoort tot de oudste woningen van de stad en heeft de brand overleefd doordat ze het dak met een dweil nathielden. Maar de zwartgeblakerde houten balken op zolder zijn nog altijd onderdeel van de constructie.” Een bijzondere anekdote wil de enthousiaste Westhoff zijn publiek niet onthouden. Toen een jongeman een kleine twee decennia na de stadsbrand zijn huwelijk wilde aanmelden, bleek hij op papier niet te bestaan in de burgerlijke stand. Wat bleek: de bruidegom was vlak voor de brand geboren maar door alle consternatie was zijn vader vergeten om zijn zoon in te schrijven.

Via het Heilige Geestgasthuis trekt het gezelschap naar de Achterweg, maar niet voordat de gepassioneerde verteller uitlegt waarom zoveel oude huizen een keldertje hebben. “Dat was om regenwater in op te slaan. De gemeente verleende subsidies voor de aanleg zodat inwoners geen ziektes zouden oplopen door het vervuilde buitenwater.”

De Achterweg was in tijden van de Zuiderzee de eerste straat vanaf de kustlijn. Niet zelden klotste er zeewier de Achterweg binnen. “Ook is er eens een tuimelaar van ruim drie meter aangespoeld. Dat werd mij eens verteld uit een overlevering, maar enkele jaren geleden heb ik het bevestigd gekregen uit een landelijk register dat alle aangespoelde walvisachtigen sinds 1700 registreert”, legt Westhoff uit aan zijn wandelaars.

Aan de Drecht wordt duidelijk dat wie vroeger boodschappen wilde doen, een trekschuit naar Kampen pakte om daar inkopen te doen. Aan de Drostenhofstraat vinden we nog een éénkamerwoning, waarvan er vroeger meer dan honderd waren. Vervolgens legt Westhoff uit waarom er in het centrum soms betonnen blokken naast woningen of schuren staan: “Dat was om te voorkomen dat wagens van boeren een te krappe bocht zouden nemen en zo schade zouden verrichten aan het pand.”

Bij de oude begraafplaats begint de tour op zijn einde te komen. Het is de plaats waar in 1527 in opdracht van Karel van Gelre kasteel het Blokhuis werd gebouwd. De kasteelmuur is nog terug te zien in de vormen van het straatwerk. De ophaalbrug moet naast de oude kleuterschool hebben gelegen. We wandelen de begraafplaats op, waar inmiddels geen mensen begraven meer mogen worden. Door de kleiachtige grond bleek het geen geschikte plek om graven in te richten. “Lichamen verteerden hierdoor erg langzaam waardoor niet iedere grafdelver hier wilde werken”, legt Gert-Jan uit.

Na ruim anderhalf uur door Genemuiden te hebben gelopen, ga je heel anders aankijken tegen de stad. Westhoff houdt de vaart erin en weet goed tot de verbeelding te spreken. Kortom: ook voor inwoners van Genemuiden is het zeker de moeite waard om een keer mee te gaan met een stadswandeling. Want ondanks de vele informatie in de bovenstaande 900 woorden, is het slechts een greep van alle verhalen die de schoolmeester in zijn zomervakantie heeft verteld aan de groep deelnemers.