Onderweegs over woningbouw

Opnieuw een aflevering van de ‘memoires’ van gemeentesecretaris Onderweegs. Die leidde de ambtelijke dienst van Genemuiden jarenlang van de oorlog tot in de jaren zeventig. Hij vertelt aan een oud-plaatsgenoot over de veranderingen in Genemuiden. Dit keer over woningbouw en de Kamperzeedijk.

Na dit gesprek in de Simondsstraat vervolgen we onze weg met blijdschap en staan even later voor de ingang van de Prs. Beatrixstraat. Mijn vriend wrijft zich de ogen uit en stottert: “Wat is het hier veranderd, onbegrijpelijk. Toen ik in 1945 vertrok, lag hier nog de oude Sasdijk, waarop de huisvrouwen des dinsdags haar wasgoed droogden. En nu, de dijk weg en daarvoor in de plaats een brede straat met een plantsoentje in het midden, keurige woningen aan weerszijden. Hier is de metamorphose van de gemeente wel het grootst. Ik veronderstel dat de gemeente wel niet te klagen zal hebben gehad over het haar toegekende bouwvolume”. “Dat denk je maar”, antwoorde ik, “wij zijn juist van mening dat onze gemeente veel te weinig bouwvolume heeft toegewezen gekregen. De aanblik van 61 na-oorlogse woningen zou doen vermoeden dat de nieuwbouw een vrij grote vlucht heeft genomen doch als ik u vertel dat nog wel een kleine honderd gezinnen naar woonruimte of meer woonruimte snakken dan begrijpt u wel dat het woningbouwprobleem in onze gemeente nog lang niet is opgelost. Integendeel, in het bouwtempo van de laatste jaren gaan we er in dit opzicht nog steeds op achteruit. Wat is 13 woningen in een heel jaar? Dit moest minstens 30 zijn. Van het zo-even genoemde aantal van 61 zijn er 25 zogenaamde “woningwetwoningen” in beheer bij de woningbouwvereniging “Door Eendracht Sterk”, 8 gemeentewoningen, 19 woningen gebouwd met Rohypvoorschotten en 9 overige particuliere woningen. De eerste 12 woningwetwoningen zijn reeds in 1947 gebouwd en medio november van dat jaar gereed gekomen. De tweede serie woningwetwoningen is gebouwd in 1948 en in de eerste week van december 1948 klaar gekomen. De woningbouwvereniging onder leiding van haar voorzitter, de heer L. Wibalda, heeft hier goed werk verricht. Thans zijn in “De Binnenlanden”, aan de Jan van Nassaustraat, nog 6 particuliere woningen in aanbouw. Het uitbreidingsplan “De Buitenlanden” is thans volgebouwd, althans wat het woningbouwgedeelte betreft. De komende bebouwing moet plaats vinden ten zuiden van de Simondsstraat waar ik zo-even reeds van verteld heb. Voor de ontsluiting van dit terrein zal eerdaags een toegangsweg worden gemaakt over de grond waarop de woning van Jac. Roetman heeft gestaan. Het terrein wat u hier in beslag ziet genomen door fabrieks-en woningbouw, de zogenaamde “Buitenlanden”, heeft de gemeente in 1948 laten opspuiten met rivierzand, althans een gedeelte daarvan. Was men aanvankelijk van mening dat een 60.000 mᶾ wel voldoende zou zijn voor het opspuiten van circa 5 hectare land, toen men aan het spuiten ging bleek de inklinking van het terrein op bepaalde plaatsen zo sterk te zijn dat er ruim 40.000 mᶾ zand meer nodig was. Dit werkje heeft de gemeente een kleine 1½ton gekost. Eén en ander is oorzaak dat de kostprijs van het terrein, waarin verdisconteert moest worden de kosten van aanleg van de straten en rioleringen, vrij hoog kwam te liggen en de verkoopprijs gesteld moest worden op ƒ. 4,45 per m² op welke prijs de gemeente dan nog een zeker bedrag moest toeleggen. Thans is vrijwel het gehele opgespoten terrein verkocht. De industrie heeft ongeveer 4 hectare in gebruik genomen en de woningbouw 1 hectare. Het on-opgehoogde resterend gedeelte is nog groot 7,80 hectare”.

Uitbreidingsplan Kamperzeedijk

In dit verband moet ik nog mededelen dat eindelijk de buurtschap Kamperzeedijk ook een uitbreidingsplan rijk is geworden. Hieraan is een lange worsteling tussen het gemeentebestuur en de hogere instanties aan voorafgegaan. In Zwolle, en inzonderheid bij de planologische dienst, stond men lange tijd op het standpunt dat ten aanzien van de Kamperzeedijk het zogenaamde uitstervingssysteem moest worden toegepast, althans wat betreft het niet-agrarische bevolkingsdeel. Deze buurtschap stond terecht op vestigingsmogelijkheid voor een bakker, een timmerman, een kruidenier enz. en eventueel voor rentenierende boeren. Aangezien lintbebouwing langs de provinciale wegen niet is toegestaan moest er een uitbreidingsplan komen. Tenslotte werd de op Zwolle uitgeoefende drang zo groot dat men daar toegaf zodat medio 1951 het lang begeerde plan er door kwam. Momenteel is één aanvraag binnengekomen om in het nieuwe plan te mogen bouwen. In dit plan zal ook de nieuwe christelijke school worden gebouwd. De grondprijs zal waarschijnlijk tussen ƒ.3,- en ƒ.3,50 komen te liggen, belangrijk lager dan in Genemuiden, omdat hier geen kosten van de riolering behoeven te worden gemaakt. “In de planmatige bebouwing zit heel veel goeds” merkte mijn vriend op. “De vrije bouw van vroeger heeft heel wat woninkjes doen ontstaan die wat toetreding van licht en lucht aangaat zelfs niet aan de meest primitieve eisen voldoen en broeinesten werden van allerlei ziekten. Daarom is het toe te juichen dat de tegenwoordige bebouwingsvoorschriften eisen stellen aan oppervlakte en inhoud der kamers, aan het lichtoppervlak, ventilatie, ruimte om huis enz. Vergelijk maar eens de nieuwbouw met de bouw van enkele tientallen jaren terug. Welke een verschil. Alleen vind ik dat men in deze tijd van ontstellend gebrek aan woonruimte en van abnormaal duur bouwen, wel wat soepeler moest zijn ten opzichte van de aan nieuwbouw te stelle eisen. Het is ook te betreuren dat men bv. aan de noodwoningbouw niet meer de vrije hand geeft. Ik geef toe, noodwoningen vormen op de duur een zeker gevaar, doch de nood van het heden zou erdoor worden verlicht en het blijft nog altijd waar: direct geholpen is dubbel geholpen. Er wordt in de laatste tijd nog al eens gewezen op het soms onnodig in gebruik nemen van goede cultuurgrond ten behoeve van stadsuitbreiding”. “Inderdaad, hiermede raakt u een onderwerp aan dat landelijk reeds veel pennen en tongen in beroering heeft gebracht. Aan de ene kant roept ons land om meer cultuurgrond om zijn toenemend aantal inwoners te kunnen blijven voeden, terwijl aan de andere zijde ten behoeve van de woningbouw steeds meer cultuurgrond aan haar oorspronkelijke bestemming moet worden onttrokken. Om de synthese tussen deze twee schijnbaar tegenstrijdige belangen te verkrijgen moet de overheid wel over haast bovennatuurlijke capaciteiten beschikken. In onze gemeente baart dit probleem geen bijzondere zorg, in de eerste plaats omdat de uitbreiding onzer gemeente zich in zeer langzaam tempo voltrekt en in de tweede plaats omdat de gemeente nog slechts enkele jaren terug heeft gezorgd voor uitbreiding van haar cultuurgrond met circa 140 hectare in de vorm van inpoldering van een gedeelte van de voormalige Zuiderzee”.

Wout van Olst