De schaamte over dialect is verdwenen

Terwijl steeds minder mensen dialect spreken, neemt de culturele aandacht voor de regiotaal toe. Dat merkt althans Albert Bartelds van de IJsselacademie die donderdag samen met collega Harrie Scholtmeijer in ’t Olde Staduus een lezing gaf over het Nedersaksisch. Daarvoor was de belangstelling dan weer niet groot: slechts vier betalende bezoekers kwamen opdagen bij de avond van SCEG. Die concludeerden na afloop dat de thuisblijvers ongelijk hadden gekregen.

Bartelds geeft onder meer gastlessen op middelbare scholen. Daar brengt hij leerlingen die een toekomst in de zorg willen, in aanraking met dialect, zodat die oudere mensen in hun eigen taal kunnen begeleiden. “Daardoor weten ze dat dialect niet boers is, maar in een eeuwenoude traditie past”, zegt Bartelds. “Ik merk sowieso dat jongeren meer over onze taal weten. Vroeger dachten veel meer mensen dat Nedersaksisch een verbasterd Nederlands is.”

Die eeuwenoude historie verklaarde taalwetenschapper Scholtmeijer in ’t Olde Staduus. Nedersaksisch voert terug tot het Oergermaans, waaruit onder meer het Duits, Fries en het Nedersaksisch is ontstaan. Het Nederlands zoals we dat nu kennen, is in feite later ontstaan. “De boekdrukkunst en de Synode van Dordrecht spelen daarbij een belangrijke rol. Tijdens de Reformatie werd bepaald dat er een Nederlandse Bijbelvertaling moest komen. Die moest voor zoveel mogelijk mensen begrijpelijk zijn”, legt Scholtmeijer uit.

Pas later werd Nederlands de algemene aanvaarde taal. “Vooral in de 19e eeuw met de Industriële Revolutie nam de behoefte aan een standaardtaal toe. Vanaf 1863 werd pas het Nederlands op scholen onderwezen. De andere talen kwamen toen in de verdrukking, al spreken in onze regio nog steeds veel mensen het Nedersaksisch. Daarmee kunnen we ons in vijf provincies en in delen van Noord-Duitsland verstaanbaar maken.”

Nedersaksisch is bovendien sinds 1995 al een officieel erkende taal. De vijf provincies spraken bovendien afgelopen jaar af dat ze zich meer gaan inzetten voor het behoud van de taal. Daarvoor is ook geld beschikbaar, knipoogde Bartelds naar SCEG met een verwijzing naar streektaalfestival Eikoerei. Dat soort festivals zijn belangrijk, vindt geboren Rouvener Bartelds. “Je ziet sowieso steeds meer cultuur in de eigen taal. Overal in Nederland zingen artiesten meer in het dialect, ook als ze dat in het dagelijks leven niet meer spreken. Dat is een opvallend verschijnsel. Ook een band als Bökkers en de documentaire Brommers Kiek’n zijn wat dat betreft belangrijk. Jongeren in onze regio voelen zich daardoor gezien. De schaamte is ook wel van het dialect af.”

Bartelds heeft de indruk dat het aantal jongeren dat dialect spreekt niet achteruit holt. En mocht dat toch zo zijn, dan is het niet moeilijk om daarvoor de schuldigen aan te wijzen. “Wie van jullie heeft de kinderen in dialect opgevoed?”, vroeg Bartelds donderdag. Alle vingers bleven omlaag. “Dat is dus het probleem!”