Geluid van het Zwier van Dijk Orgel is terug

Vanaf vrijdagavond 21 juni klinkt het vertrouwde geluid van het Zwier van Dijk Orgel weer in de Grote Kerk. Die avond staat om 20.00 uur de heringebruikname van het instrument en de presentatie van het boek Opus 4 op het programma. 

Historicus en schrijver Henk Beens beschrijft in OPUS 4 de geschiedenis van ‘het orgel’ in de stad Genemuiden door de eeuwen heen, de bouw van de huidige hervormde kerk met het Zwier van Dijk-orgel, de verschillende restauraties en andere aan het orgel verwante zaken. Daarnaast wordt aandacht besteed aan het ontstaan en de ontwikkeling van het psalmzingen met bovenstem, die tot aan de huidige dag wordt gezongen tijdens de erediensten in meerdere kerken in Genemuiden. Deze traditie is sinds 23 november 2013 geplaatst op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland. Ook het belangrijke project ‘Het verhaal van de St. Nicolaaskerk te Genemuiden’, dat een belangrijke impuls heeft gegeven tot de restauratie van het Zwier van Dijk-orgel (2018-2019), komt aan de orde.

Na een grote brand in de Kerkbuurt op 6 augustus 1882, die ook de hervormde kerk en het Van Gruisen/Lohman-orgel verwoestte, kreeg de Kamper orgelbouwer Zwier van Dijk opdracht voor de bouw van een nieuw instrument. Met de bouw van het romantische orgel te Genemuiden leverde Zwier van Dijk zijn meesterwerk: een prachtig twintig stemmen tellend instrument met twee handklavieren (C-f 3), een hoofd- en een rugwerk, beide in afzonderlijke kassen met aangehangen pedaal, alles gebouwd naar het toenmalig mechanisch systeem. De bouw duurde drie jaar. Het was het laatst handmatig gebouwde historische orgel met een hoofd- en rugwerk van de 19e eeuw.

Sindsdien is het orgel twee keer gerestaureerd. De eerste keer door firma L. Verschueren uit Heythuysen in 1961. Het orgel werd uitgebreid met een vrij pedaal met zes stemmen. Bovendien werden een paar dispositiewijzigingen doorgevoerd, waardoor neo-barokke invloeden werden toegevoegd. Na de restauratie telde het orgel 26 registers. De tweede restauratie in 1986-1987, gebeurde door firma Kaat en Tijhuis uit Kampen, die een aantal wijzigingen van 1961 ongedaan maakte en het orgel uitbreidde tot 27 registers.

Op dit moment is orgelbouwer Reil uit Heerde de derde restauratie aan het afronden, waarbij  orgeladviseur  Stef Tuinstra als adviseur is benoemd en een plan heeft geschreven. Het betreft een omvangrijke restauratie, waaronder herstel van de windladen, het pedaal, de mechaniek en de klaviatuur. Eén van de belangrijkste aspecten is herintonatie van al het pijpwerk, om zo kort mogelijk bij de oorspronkelijke klank van Zwier van Dijk te komen, die veel fraaier en uitbundiger is dan de huidige klank. Bovendien worden aanpassingen gedaan in verschillende registers, zodat alle registers weer met elkaar harmoniëren. Omdat het pedaalvolume te zwak was ten opzichte van de totaalklank van het hoofd- en rugwerk, zijn twee registers verwisseld voor registers met meer draagkracht, die ook beter passen in het concept van de orgelbouwer.
De aanzet tot restauratie is mede te danken aan een subsidie van de provincie. Door het College van Kerkrentmeesters van de Hervormde Gemeente Genemuiden en de Stichting Stadswacht Genemuiden, werd een plan ingediend onder de noemer ‘Het verhaal van de St. Nicolaaskerk te Genemuiden’. Het betrof vier onderdelen: archeologisch  onderzoek, opgravingen en boringen bij de kerk, restauratie van het Zwier van Dijk-orgel, restauratie van consistorie  meubilair en  de uitvoering van plannen voor het borgen en levend houden van de Genemuider bovenstem.